Bilindiği üzere tehlikeli madde ile iştigal eden firmalar faaliyet konularına göre tehlike sınıflarına atanırlar. Bu tehlike sınıflarına göre de tehlikeli madde güvenlik danışmanı çalıştırma zorunlulukları vardır. Faaliyet konularına göre işletmelerinde tehlikeli madde güvenlik danışmanı çalıştırabilir yada bu hizmeti, Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı'nın yetkilendirdiği herhangi bir danışmanlık kuruluşundan hizmet olarak satın almalıdır.
İşletme tarafından bu hizmet satın alındığında faaliyetleri yürütmek için hizmet sözleşmesi imzalamış olduğu TMGD;
Bu işletmede neler yapmalıdır?
Hangi icraatları yerine getirmelidir?
Öncelikli görevleri neler olmalıdır?
İşletmenin görevleri neler olmalıdır?
Bu soruların cevabını verebilmek için ambalaj sektöründe imalat yapan bir üretim tesisi inceleyelim;
Satın alındıktan sonra ambalaj içerisinde paketlenen ürünü koruyan, temiz, sağlıklı ve güvenilir koşullarda, istenen özelliklerde son kullanıcıya ulaşmasını sağlayan, bu ürünün taşınmasını ve depolanmasını kolaylaştıran malzemelerdir. Ambalaj, satın almış olduğumuz ürünü doğal şartlardan ve dışsal fiziksel etkilerden korur.
Ürünleri dışsal fiziki etkilerden korumak ve ürünü taşımak, ambalajların en temel foksiyonları arasında sayılabilir. Ambalajlar kullanım alanlarına göre aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir.
Birincil Ambalaj (Satış Ambalajı):
Ürün son tüketiciye satılmak üzere hazırlanırken ürünü çepeçevre saran ambalajdır (örneğin: Kapak, Etiket).
İkincil Ambalaj:
Satılacak ürünleri gruplamak amacıyla bir arada tutmak için kullanılan ambalajdır (örneğin: Shrinkleme, Oluklu mukavva kutu gibi).
Üçüncül Ambalaj:
Taşıma sırasında oluşabilecek fiziksel hasarları engellemek amacıyla birincil ya da ikincil ambalajların kolayca nakledilmesini sağlamak amacıyla kullanılmaktadır. (örneğin: Oluklu mukavva).
Ambalajların ürün grupları ve kullanım yapıları aşağıdaki gibi görülebilir:
1. Kağıt-Karton
2. Plastik Grubu
• PET (Polietilen tereftalat)
• PE (Polietilen)
• PVC (Polivinil klorür)
• PP (Polipropilen)
• PS (Polistiren)
• BOPP (Çift taranlı oryante polipropilen)
3. Metal
• Çelik
• Alüminyum
4. Kompozit
5. Cam
6. Ahşap
B
Teknoloji geliştikçe günlük yaşantımız içinde plastik ürünlerden daha fazla faydalanmaktayız. Günlük yaşamımızda kullandığımız ambalajdan, otomobil iç ve dış plastik aksamlarına, tekstil sektörü ve spor malzemelerine, sağlık ekipmanlarına, evimiz ve işyerlerimizde kullandığımız mobilyalara, oyuncak, telefon parçalarına, boya, kablo ve izolasyon araçlarına, iletişim alanlarında kullandığımız televizyon, radyo ve aklımıza gelmeyen pek çok üründe plastiğin kullanıldığını görmekteyiz.
İşte bu plastik maddeler, tasarlanacak ve üretilecek yeni ürün özelliklerinde farklılık oluşturabilmek amacıyla bir takım katkı maddeleri karıştırılarak hazırlanır. Katkı maddelerinin birlikte kullanılması oluşacak ürünün güvenli, temiz, dayanıklı ve daha renkli olmasını sağlar. Kullanılan katkı maddelerinin tabi ki işletmelere ek maliyeti vardır. Kullanılan bazı maddeler ise aşağıdaki gibidir.
PET (Polietilen Tereftalat) Ambalajlar
Termoplastik bir malzemedir ve poliester grubundandır. Isı ile proses sırasında semi-kristalin (opak ve beyaz) ve amorf (şeffaf) bir yapı oluşturur. Hafif bir malzemedir. Özellikle iyi bir gaz ve nem bariyeri olarak kullanılır. Darbeye dayanıklıdır. Kalınlığına bağlı olarak yarı sert ve sert olabilir. PET şişeler özellikle meşrubatlarda bariyer özelliklerinin mükemmel olması sebebiyle sıklıkla kullanır. Bitkisel yağ, su, meyve suyu, gazlı içecek şişeleri, salata ya da gıda kapları PET kullanılarak üretilmektedir. Bunun yanı sıra ince film olarak üretilip, alüminyum, polietilen vb. filmler ile lamine edilerek gıda, evcil hayvan maması vb. ambalajlarda kullanılır. Geri dönüştürülebilmesi önemli kullanım avantajlarından bir tanesidir.
UN 3269 – UN 3527
PVC (Polivinil Klorür) Ambalajlar
PVC, esnek ve sert olmak üzere iki şekilde uygulanır. Çamaşır suyu, sıvı deterjan, sıvı motor yağı, şampuan, saç kremi, bitkisel yağ, ketçap, mayonez, hazır sos şişeleri, bunun yanı sıra yumuşak oyuncaklar, elektriksel yalıtımlar, inşaat çatı malzemeleri PVC’den üretilmektedir. PVC’nin katı halde işlenmesi oldukça zor olması sebebiyle özellikle katkı maddeleri kullanılarak istenilen esneklikte plastikleştirilmiş malzeme haline getirilerek kullanılır. Esnek hale gelmesi ve kolaylıkla işlenebilmesi ile kullanımı yaygınlaşmıştır.
PP (Polipropilen) Ambalajlar
Kimyasal maddelere, ısıya ve aşırı yorulmaya dayanıklı bir maddedir. Orta sertliğe ve parlaklığa sahip plastiklerdir Margarin tüpleri, ketçap şişeleri, çubuk, başlıklar, cips ve bisküvi için poşetler, mikrodalga yiyecek tepsileri, ilaç şişeleri, yoğurt kapları, sandalyeler, bavullar, halı yapma, halat ve bazı kaplar ile kapaklar polipropilen plastiklerden yapılmaktadır. Ambalaj yapımında kullanılan plastiklerin en düşük yoğunluklu olanıdır.
PS (Polistiren) Ambalajlar
Rijit (sert) ve köpük yapısında kullanılır. Endüstriyel olarak çok yönlü kullanıma uygundurlar. Polistrien yapısı itibariyle oldukça sert, parlak ve kırılgan bir plastiktir. Kullanım alanları, yumurta kartonları, fast-food ambalaj kutuları, kahve kapları (bardakları), yoğurt kapları, köpek maması kapları, su bardakları, video, ses kasetleridir.
PE (Polietilen) Ambalajlar
Genel anlamda en çok kullanılan plastik türüdür. Güncel hayatımızda evlerimize giren şampuan, deterjan, çöp poşetleri polietilen yapıdadır.
HDPE (Yüksek Yoğunluklu Polietilen):
Polimer yapısı sebebiyle sağlam bir malzemedir. Şeffaf bir malzeme olmayıp temel olarak süt rengi bir opaklığa sahiptir. Bu sebeple şeffaflığın önemli olmadığı ürünlerde daha çok tercih edilmektedir. Ekonomik bir malzemedir, kolay şekillendirilebilir. Ayrıca kırılmaya dayanıklı olması sebebiyle tercih edilen bir malzemedir. Kovalar, çamaşır suyu kutuları, şampuanlar, atık torbaları, süt kutuları vb. HDPE kullanılarak üretilmektedir.
LPDE (Düşük Yoğunluklu Polietilen):
Esnek yapıya sahiptir. Endüstriyel olarak film şeklinde kullanımı yaygındır. Tek kat ya da birden fazla kat olacak şekilde lamine edilmiş halde de kullanımı mevcuttur. Kullanım alanları: esnek ambalajlardır. (deterjan, gıda, hijyen).
PC (Polikarbonat) Ambalajlar
İşlenmesi kolay bir malzemedir. Özellikle çok dayanıklı bir malzemedir hatta kurşungeçirmez cam yapımında da kullanılmaktadır. Işık geçirgenliği yüksek olup, şeffaf bir malzemedir. Halk dilinde polikarbon olarak bilinir ve evlerimizde damacana su şişesi olarak oldukça yaygın şekilde kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra darbelere dayanımı yüksek olması sebebiyle otobüs durakları şeffaf panelleri, koruyucu panel olarak kullanımı mevcuttur.
Ambalajlarda Kullanılan Katkı Maddelerine ait bazı UN numaraları ise aşağıdaki gibidir.
UN 0341 – UN 0343 – UN 2006 – UN 2557 - UN 2212 – UN 2590 – UN 1401 – UN 1400 – UN 3089 – UN 3189 - UN 2557 – UN 3313 – UN 1263 – UN 3066 – UN 3469 – UN 3470
Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlığı yapacağımız firmaya ilişkin temel bilgileri yukarıda verdik. Bu firma tehlikeli özellikler içeren maddeleri karıştırarak yeni ürünler elde etmekte, bu ürünleri ambalajlamakta, depolamakta ve satış için diğer bayilerine ve satış noktalarına sevk etmektedir. Bu işletmede yapılması gereken danışmanlık hizmetlerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
Öncelikle danışmanlık hizmeti verilecek olan firmaya ait temek bilgiler ve işletme ile ilgili bilgiler Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı tarafından veya Danışmanlık Kuruluşu tarafından toparlanmalıdır. Bu bilgiler toparlandıktan sonra yapılması gereken iş adımlarını 3 grupta toplayabiliriz. Bunlar;
A. Firma Ziyareti ve Hizmet Sözleşmenin İmzalanması ve Gerekli Yasal Bildirimlerin Yapılması,
B. İşletmenin Görev ve Sorumlulukları,
C. TMGD’nin görev ve Sorumlulukları,
A. Firma Ziyareti ve Hizmet Sözleşmenin İmzalanması ve Gerekli Yasal Bildirimlerin Yapılması,
İşletmeyle ilgili toplanan veriler ışığında danışmanlık kuruluşu veya danışman işletmeye bir teklif sunmalıdır. Teklif eğer uygun görülürse karşılıklı olarak işletme ve danışman veya danışmanlık kuruluşunun imzaları ile kayıt altına alınmalıdır. Bu kayıt işlemi tabi ki resmi olarak tamamlanmış bir adım değildir. İşlemlerin tamamlanması ve Tehlikeli Mal ve Kombine Taşımacılık Genel Müdürlüğüne bu durum bildirilmeli ve E-Devlet üzerinden faal olarak çalışan U-Net yazılımından hem şirket hem de danışman veya danışmanlık kuruluşu bildirim yaparak kayıt altına almaları gerekmektedir.
B. İşletmenin Görev ve Sorumlulukları,
Ambalaj sektöründe üretim yapan bir işletme neden Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı bulundurmalı?
Tehlikeli malların karayolu ile taşınması hakkındaki Avrupa Birliği Uluslararası sözleşmesi gereği belirlenmiş olan tehlikeli maddeler sınıflandırılmışlardır. Bu nedenle farklı iş kollarında faaliyet gösterilse dahi belirlenmiş olan bu tehlike sınıflarında yer alan maddelerden her hangi birisi ile iştigal eden firmalar Tehlikeli Maddelerin Karayolu ile Taşınması Hakkındaki yönetmeliğin 33. Maddesine göre danışman bulundurmak zorundadır. İlgili firma Danışmalık hizmeti almaz veya danışman bulundurmazsa her ay için Tehlikeli Maddelerin Karayolu ile Taşınması Hakkındaki yönetmeliğin 28. Maddesinin (ğ) bendine göre 3564 TL idari para cezası ile karşı karşıya kalacaklardır.
İşletme herhangi bir yaptırım ile karşı karşıya kalmamak için bu hizmeti almalıdır. İşletme U-Net sistemi üzerinden gerekli kayıtları ve bildirimleri yaptıktan sonra anlaşma imzaladığı Danışman veya Danışmanlık kuruluşu tarafından atanan personeli işletmesi içindeki tüm birimler ile tanıştırmalı ve şirket hakkında bir oryantasyon eğitimi sağlamalıdır. Çünkü danışmanlık hizmeti verecek olan personel işletme içinde tüm departmanlar ile temas halinde olacak ve ilgili departman çalışanlarına bir çok konuda yol gösterecek ve gerekli talimatları hazırlayacaktır. Bu durumda personelin danışmanı tanıması ve yaptığı iş ile ilgili ADR kapsamındaki bir takım şeyleri bilmesi gerekmektedir.
İşletme danışmanlık hizmeti verecek olan personele yada danışmanlık kuruluşuna işi ile ilgili ihtiyacı olan tüm belge ve bilgileri vermekle yükümlüdür.
C. TMGD’nin görev ve Sorumlulukları,
Danışmanın asıl görevi, işletme yöneticisinin sorumluluğu altında, söz konusu işletmenin ilgili faaliyet limitleri dâhilinde uygun araçlarla ve aksiyonlarla, bu faaliyetlerin geçerli zorunluluklara göre ve en güvenli yolla yürütülmesine yardımcı olmaktır. Bu nedenle danışman öncelikle işletmede kullanılan tehlikeli malların listesini ve sınıflarını belirlemeli ki yukarıda plastik ürünlerin bileşiklerinde yer alan bazı tehlikeli maddelerin UN numaralarını verdik. Tehlikeli malların listesini oluşturan danışman daha sonra işletmenin TEHLİKELİ MADDE FAALİYET BELGESİ olup olmadığını kontrol etmelidir. Var ise belgede yer alan faaliyetlerin işletme ile uyumlu olup olmadığına bakmalıdır.
İşletmenin faaliyetleri içinde tehlikeli maddeleri dolduran, yükleyen, boşaltan ve paketleyenleri, maksada uygun teknik özelliklere sahip her türlü taşıt ile taşıma yapan taşımacıları, tehlikeli madde yüklü her türlü taşıtı kullanan sürücü ve operatörleri, işletmecileri ve bu faaliyetlerde kullanılan her türlü taşıt, araç, gereç, paket ve benzerlerini belirlemelidir ve bu faaliyet alanlarına göre TEHLİKELİ MADDE FAALİYET BELGESİ başvurusunda bulunmalıdır. Tehlikeli Maddelerin Karayolu ile Taşınması Hakkındaki yönetmeliğin 6. Maddesinin 3. fıkrasına göre FAALİYET BELGESİ almadan faaliyet gösteren işletmelere her ay için 1380 TL. idari para cezası uygulanmaktadır. Yine ilgili yönetmeliğin 6. Maddesinin 1. Bendinde açıklandığı üzere taşımacılık faaliyetinde bulunacak gerçek ve tüzel kişiler, Karayolu Taşıma Yönetmeliğine göre C1, C2, K1, K2, L1, L2, M1, M2, M3, N1, N2, R1, R2 yetki belgelerinden herhangi birine sahip olmak zorundadırlar. Bu belgelerden her hangi birine sahip olan işletmeler Faaliyet Belgesinden muaf ancak Danışman bulundurmak zorundadırlar.
Danışman olarak tehlikeli maddelere UN numaraları atanmış ve Faaliyet belgesi tamamlanmış olan işletmede artık sırasıyla diğer faaliyetlerin yerine getirilmesi gerekmektedir. Bu nedenle işletmede görev yapan tüm personele görev ve yetkilerine uygun olarak, ADR Bölüm 1.3 Tehlikeli Madde Taşımacılığında Yer Alan Kişilerin Eğitimi kapsamında;
1.3.2.1 Genel Bilinçlendirme Eğitimine,
1.3.2.2 Göreve Özgü Eğitimine ve
1.3.2.3 Emniyet Eğitimine
İlişkin eğitimler verilmeli ve kayıt altına alınarak katılım sertifikaları ile belgelendirilmelidir. Danışman işletmede kullanılmak üzere içeriği asgari olarak aşağıda belirtilen başlıklar halinde bölümlenmiş bir TEHLİKELİ MADDE GÜVENLİK DANIŞMANI klasörü hazırlamalıdır. Bu klasör ve içeriği sürekli hazır ve güncel olarak tutularak olası bir denetime karşıda hazırlıklı olunmalıdır.
TMGD DOSYASI İÇİNDEKİLER
1. İşletmenin sorumlulukları ve yükümlülükleri
2. TMGD’nin görev ve yükümlülükleri
3. Yazışmalar (öneriler, uyarılar ve cezalar)
4. TMGD evrak ve belgeleri;
a. TMGD yetki belgesi (TMGD sertifikası)
b. Tehlikeli madde güvenlik danışmanı sözleşmesi
c. TMGD yangın eğitimi katılım belgesi
ç. TMGD eğitim yenileme belgesi (2019’dan sonra aranır)
5. Tehlikeli madde faaliyet belgesi ve yönergesi
6. Yıllık faaliyet raporları
7. Güvenlik planı ve tehlikeli madde talimatları
8. Tehlikeli madde eğitim bölümü;
a. Eğitim kayıtları
b. Periyodik tatbikatlar
c. Yangın / Teçhizat ile ilgili prosedürler
9. Tehlikeli madde kontrol formları
10. Kaza veya olay bölümü;
a. Kaza veya olay durum raporları
b. Kazaları veya olayları önleyici tedbirler
c. Acil durum prosedürleri
11. Tehlikeli madde envanteri, ADR zorunlulukları ve uygunluk prosedürleri
12. Kaynak kitaplar;
a. TM yönetmeliği ve yönetmelik değişiklikleri
b. TMGD tebliği ve tebliğ değişiklikleri
Danışman işletmede kullanılan tehlikeli maddeleri tespit ettikten sonra bu maddelere ilişkin Malzeme Güvenlik Bilgi formlarını temin etmeli ve incelemelidir. Güvenlik formu olamayan maddeler için Güvenlik Bilgi Formu talep etmelidir. İşletme içinde hammaddenin kabul edileceği giriş kapısındaki güvenlik görevlisinden kantar görevlisine, istifçisinden depocusuna, ham maddeyi kullanacak operatörden paketleme çalışanlarına kadar olan tüm departmanlarda gerekli eğitimler düzenlenmeli ve bu bölümlere görevlerine uygun talimatlar, prosedürler, Acil Eylem Planları ve Güvenlik Planları hazırlanmalıdır.
İşletmenin kullanmış olduğu tehlikeli madde taşıyan araçların uygunluk belgeleri, muayene evrakları, ruhsatları ve sigorta poliçeleri kontrol edilmelidir. Tehlikeli Maddelerin Karayolu ile Taşınması Hakkındaki yönetmeliğin 37. Maddesi uyarınca Taşıt belgelerinde kayıtlı özmal ve sözleşmeli tüm taşıtlar için Tehlikeli Maddeler ve Tehlikeli Atık Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası yaptırma zorunluluğu vardır. Ancak sigorta firmalarının ADR Genel hükümlerini tam olarak bilmemelerinden kaynaklı olarak sigorta poliçeleri eksik yada hatalı kesilmektedir. Çünkü kesilen sigorta poliçelerinin detayları sadece araçta meydana gelecek hasarları veya kayıpları karşılamaktadır. Örneğin bu işletme ham madde olarak temin ettiği zehirli bir ürünü kendi aracıyla A noktasından üretim tesisinin deposuna taşırken taşımayı yapan aracın kaza yapması sonucu araçtaki ürünlerin ADR Bölüm 1.10 da belirtilen miktarlardan daha fazla kayba uğraması sonucu çevrenin zarar görmesi halinde mevcut sigorta poliçesi sadece araca ait hasarı belirli limitler dâhilinde ödeyecek olup çevrede oluşan hasarı kapsam dışı bırakacaktır. Ancak diğer taraftan oluşan bu kazanın bakanlığa bildirilme zorunluluğu olması nedeniyle çevrenin zarar görmesinden dolayı işletme yüklü miktarlarda idari para
cezası veya yaptırımlarla karşı karşıya kalması büyük ihtimaldir. Bu nedenle danışmana büyük görevler düşmektedir. İşletmenin bu gibi konularda sorun yaşamaması için gerekli önlemler ve tedbirler hakkında da işletmeyi yönlendirmeli ve bilgilendirmelidir.
İşletme gerek kendi özmal araçları gerekse kiralama usulü ile kullandığı taşıtların TEHLİKELİ MADDE TAŞIYAN ARAÇ VE ÜST YAPILARIN TEKNİK MUAYENELERİ HAKKINDA YÖNETMELİK kapsamında muayene ve kontrol edildiklerini kontrol etmekle yükümlüdür. Danışman işletmeye bu kontrollerin yapılması yönünde de yol göstermelidir.
Sonuç olarak bu üretim tesisi üretmiş olduğu ambalajlar ve ürünler için işletmesinde gerçekleştirdiği tüm faaliyetler den dolayı yönetmelik gereği Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlığı Hizmeti almalıdır.